Friday, March 8, 2013

Wai 5.2: THE NOUN


Wai 5.2: THE NOUN

Noun ari ningka (putchei) min, rammin, thimi min heirapya mu´kna

Hutlha: Kothil, Impāl, Table, Omna, Omnachui, Sina.

Kinds of Noun: Noun ā kani khni thukni khaithutlei. Heiri
                (1) Concrete Noun, (2) Abstract Noun.

1.Concrete Noun: Putchei hoini klei, thinarou kmu, thir mani, kalhonni rúng malleng kya putshak heiyei min heiya concrete noun ungme.

Hutlha: Phun, Omnachuí, Lailik, Lùkkhum, Pār, Bùngká, Phāibu, Tumpùl, Shònpai, Wāisa, Luk, Phòkphaí, Wāngkho.

Concrete noun ā limlim phlitam thukni khaithutlei.

                a). Common Noun,                             b). Proper Noun,
                c). Material Noun,                               d). Collective Noun.

A.Common Noun: Bungei hoini mu´kna noun heiya common noun toubi ungme.
Hutlha: Hal, thimi, kho

B.Proper Noun: Thimisak, bi sak knaini minlhang kya noun heiya proper noun toubi ungme.

Hutlha: Modun ā Maringa napawa khat toubi myenarou Modun ani proper noun, napawa ani common noun hoirou.
                Impāl ā baimak tang taoramme toubi myenarou Impāl ani proper noun, taoram ani common noun.

Proper nounri younara capital letterni yourou.
                #. Maringa, Khamawa, Kapuiya, Luburra, Phunala, Langmeichinga, Marimchiya, Minouwa, Impāla, Nungouroka, Saibola, Kansouwa, Dangshawa, Makunga, Charanga.

C.Collective Noun: Karbup hoini (lokpani) minlhang kya noun heiya collective noun toubi ungme.
Hutlha: Halrul, Heengyao, Cheemkhur, Louyao.

D.Material Noun: Put khat marchalbāngnei hārrap heiyei min heiya material noun ungme.
Hutlha: Wangkho ā khwa-theemrowei sa.

                Sentence arou khwa-theemro aya material noun toubi ungrou.

2.Abstract Noun: Putsak khatrou kyao thang, lhou, thir, chur, kmu manimak, ukningrei kningyatom hoibi klei noun heiya abstract noun ungme.
Hutlha: Thang lhangai, Khngou, Kme, Thuithi.

Countable and Uncountable Noun:

Sherthi kya noun heiya countable noun ungme. Lailik, Heinou, Komla, anakshiya countable noun ungme.Sherthi yamak, khrit khyangri markhè kya noun heiya uncountable noun ungme. Thao, samyāk, yuyding anakshiya uncountable noun ungme.

                Maringa tloura noun ari sentenceraprou hungyaona wong heitoubi ale doplhāk kya affixrapbei hilthungni phungthutkhi manilei. Sentence khatrou noun hei subject nimanung object hoini klei manilei, heitoubi dākrei minlhang affixrap doplhākbi simrou.

-          Ka                   - Personifier           (hutlha : Kani)
-          Ma                  - -do-                     
-          Ra                   - -do-
-          Sa                   - -do-
-          Kha                                - -do-
-          Kei                  - First person pronominal prefix (hutlha : Keipa)
-          Nei                  - Second person pronominal prefix (hutlha : Neipa)
-          Ai/A                - Third person pronominal prefix (hutlha : Aipa)
-          Ya                   - Receiver suffix (hutlha : Keiya)
-          Ra                   - Locative suffix (hutlha : Khumdoura)
-          Hei                  - Demonstrative (hutlha : Modun hei hungniyasu)
-          Yei/ei              - Possessive (hutlha : Morungei dārcheime)
-          Ko/la/nga      - Interrogative (hutlha : Napawako ?)
-          Dik/tom         - Isolative (hutlha : Keitamdik)
-          Khi                  - Also/Inclusive (hutlha : Modunkhi hungniyasu)
-          Rap/rul/yao  - Plurative (hutlha : Halrul)
-          Hak                                - Personification (hutlha : Ahakni yunkhoume)
-          Me                  - Copulative. (hutlha : Napawa heiri Morungme).

Forms of Noun: Noun ayei wong hilthungni lim khni thukni simthutlei. Heiri
                (1) Simple Noun
(2) Compound Noun.

1. Simple Noun: Kani simple noun muthrananung:

  • Formrap hei affix yaomakni aitam nounnei lhou chur maniyanung.

Hutlha: Phun, Omnachuí, Làilik, Lùkkhum, Pār, Bùngká, Phāibu, Tumpùl, Shònpai, Wāisa, Lùk, Phòkphaí, Wāngkhó.

  • Formrap hei prefixyei churtrungpi loubi klei maniyanung heitoubi nounnei lhou chur maniyanung.

Hutlha: Kwār, Kmu, Mrao, Khngou, Kmeh, Thuithi

  • Formrap hei suffixyei churtrungpi loubi klei maniyanung heitoubi nounnei lhou chur maniyanung.

Hutlha: Maringa, Khamawa, Kapuiya, Luburra, Pangkalla, Phunala, Langmeichinga, Marimchiya, Minouwa, Impāla, Nungouroka, Saibola, Kansouwa, Dangsawa, Makunga, Charanga.

Simple Noun ayei lim khni thukni khaithutlei. Heiri:
(a) Dependent le
(b) Non-dependent.

Dependent Simple Noun: Affix yaomakni aitam nounnei lhou chur manimanung heiya kani dependent simple noun toubi ungrou.
Hutlha: Mi+nu,    Ka+pa                    Ka+mu  Ka+mong
                 Ma+su  Ka+ngai A+pa     

Non-dependent Simple Noun: Affix yaomakni aitam nounnei lhouchur maniyanung heiya kani non-dependent simple noun toubi ungrou.

Hutlha: Yuy, Mothil, Ui, Wa, Hal, Thimi, Kho, Halrul, Heengyao, Cheemkhur, Louyao, Meihal.

2. Compound Noun: Noun nimanung noun khatle dei formraple karbungbi noun hoirap heiya compound noun toubi ung. Compound noun aya kani lim thruktam thukni khaithutlei.

1. Noun+Noun     : Heengyao (Heeng + yao), Heenghaar
 (Heeng + haar), Heengtrik (Heeng + trik)
2. Noun+noun+noun          : Thangtrānpui (thang+trān+pui)

3. Noun+Root                      : Tloulam (Tlou+lam), Hokār (Ho+kār),

4. Noun+Ogment : Cheemtang (Cheem+tang), Yuytang
                                                 (Yuy + tang).
5. Noun+Diminutive           : Uisun (Ui+sun), Wasun (Wa+sun).

6. Noun+Decorative            : Anna-louna, Heengdāk-rodāk, Heengtum-
                                                 rotum.

Churnung lhou:

Q1.          Noun kouya ungo? Hutlha myebi pilak.
Q2.          Nounnei lim kounak phawo? Minlhangbi pilak.
Q3.          Noun ayei wong kounak simthutleiyo? Minlhangbi myelak.
Q4.          Simple noun kouya ungo? Hutlha myebi pilak.
Q5.          Simple nounnei lim khaithutlak. Hutlha khat khat pilak.
Q6.          Compound noun kouya ungo?
Q7.          Compound nounnei lim khaithutlak. Hutlha khyumtam pilak.
Q8.          Dākrei pi tloulhangrap kounakshi noun hoirou myethutlak:
                Bon;                       Huishum;              Yuykhang (Tuyton);           Kep;
                Leipang;                                Huishuk;               Harul;                                    Shuk;
                Kaikam;                                Anlei;                     Chākphu;                              Shum;
                Leikho;                  Chukrung;             Anphu;                                Chaichi
                Wangkho;             Meichep;               Shon;                                     Shuri;
                Phun;                     Phingaruk;            Omnachui;                          Shattan.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.